Samen met Bartiméus en onder begeleiding van de VU Amsterdam doen wij onderzoek doen naar mindfulness voor mensen met een verstandelijke beperking.
“Mindfulness werkt goed bij mensen met een verstandelijke beperking en/of een visuele beperking. Het kan hen helpen om zelf de regie te nemen in het dagelijkse leven.” Dat stellen Geert Kieboom van Ons Tweede Thuis en Hannelies Hokke van Bartiméus. Beiden zijn mindfulnesstrainer en doen samen met de Vrije Universiteit onderzoek naar de effectiviteit van de training bij individuele cliënten en bij teams.
Mindfulness is een aandachtsgerichte training. Geert: “Ook als je je aandacht helemaal op iets richt, word je altijd nog wel afgeleid. Door je eigen gedachten of door iets wat in je omgeving gebeurt. Dat is heel normaal. Tijdens een mindfulnesstraining leer je dat op een niet-oordelende manier opmerken en accepteren. En dat blijkt te werken tegen allerlei klachten zoals angst, stress of piekeren. Als je beter met die klachten om kunt gaan, heb je meer regie over je eigen leven.”
Beter omgaan met stress
Dat mindfulness mensen met een beperking kan helpen om beter met stress om te gaan, blijkt uit eerder onderzoek van Bartiméus en de Vrije Universiteit. En uit ervaringen die Hannelies en Geert er zelf mee hebben. Hannelies: “Een mooi voorbeeld vind ik dat van een cliënt die soms erg boos kon worden. Na een mindfulnesstraining lukt het hem om zijn eigen stress en onrust beter te reguleren. De begeleider had hierbij een belangrijke rol. Als de onrust bij deze cliënt opliep, zei de begeleider in het begin ‘leg je handen op je buik’. Inmiddels kan hij dit tegen zichzelf zeggen en zonder aansturing doen. Die handeling en de aandacht die hij dan naar zijn ademhaling brengt, helpen hem om zijn onrust te verminderen. Het mooie is dat hij dit altijd en overal kan toepassen. Dat is de kracht van mindfulness.”
Wetenschap
Het eerder gedane onderzoek was te kleinschalig om er harde conclusies uit te kunnen trekken. Dr. Paula Sterkenburg, onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam en werkzaam bij Bartiméus, bracht Ons Tweede Thuis en Bartiméus bij elkaar en een mooie samenwerking begon. Hannelies: “Het onderzoek naar het effect van mindfulness bij mensen met een verstandelijke beperking staat nog in de kinderschoenen. Het is goed dat we ons hier nu samen met de wetenschap verder in kunnen verdiepen.
Aangepaste oefeningen
De gebruikelijke mindfulnesstrainingen zijn allemaal gebaseerd op de training ‘Mindfulness based stress reduction’. Hannelies en Geert gebruiken in hun eigen werk aangepaste oefeningen. Geert: “Dat is altijd maatwerk. We hebben kortere oefeningen met eenvoudigere opdrachten en zetten kleinere stapjes. We zeggen bijvoorbeeld niet ‘ga met je aandacht naar je ademhaling’ maar ‘leg je handen op je buik en voel je handen heen en weer gaan’.” In het kader van het onderzoek stemmen Geert en Hannelies alle oefeningen op elkaar af, zodat alles goed met elkaar te vergelijken is. Geert: “Dat is een hele klus, maar het is erg waardevol om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren.”
Basis: cliënt-begeleider
Het onderzoek richt zich op het trainen van individuele cliënten en het trainen van (een deel van) het team. Hannelies: “De vraag is of het volgen van een mindfulnesstraining een positief effect heeft op de cliënt en op de relatie cliënt-begeleider. Op dit moment worden vijf cliënten en teams van Ons Tweede Thuis en vijf van Bartiméus geselecteerd voor het onderzoek.” Geert: “Je hebt de begeleiders in de training echt nodig. Zij kunnen cliënten helpen om te oefenen. Ook kunnen begeleiders cliënten helpen om een oefening of een techniek in het dagelijks leven toe te passen. Daarom trainen we ook de teams, om het effect van de training bij de cliënt te vergroten. Of dit echt zo werkt, gaat het onderzoek uitwijzen.”
Hannelies Hokke werkt als psychomotorisch therapeut op de afdeling psychotherapie van Bartiméus. Bij deze afdeling worden cliënten aangemeld met een visuele en/of verstandelijke beperking met psychische of psychiatrische problematiek. Geert Kieboom is als mindfulnesstrainer en trainer Flink! verbonden aan het Adviespunt en hij is ambulant begeleider bij Ons Tweede Thuis.